Funderingsproblematiek is een groeiend en vaak nog onderschat risico in Nederland. Oorzaken als bodemdaling, wisselende grondwaterstanden en verouderde funderingstypen zorgen in toenemende mate voor schade aan gebouwen. Vooral in gebieden met houten paalfunderingen of ondiepe funderingen op staal ontstaan problemen, die niet altijd direct zichtbaar zijn maar op termijn verstrekkende gevolgen kunnen hebben voor de waarde, veiligheid en bruikbaarheid van vastgoed.

FunderMaps verzamelt en analyseert sinds 2020 grootschalig data over funderingstypen en risicofactoren in samenwerking met gemeenten, woningcorporaties, onderzoeksbureaus, taxateurs en banken. Inmiddelsgaat de volledigheid van de database richting de 30% van de ruim 6,4 miljoen panden met een woon- of commerciële functie in Nederland waarvoor een funderingstype vastgesteld. Voor de overige panden wordt met behulp van modellen een inschatting gedaan op basis van onder meer bouwjaar, locatie, ondergrondgegevens en kenmerken van nabijgelegen panden. Deze modellen werken met een gelaagde betrouwbaarheid — van indicatief tot vastgesteld — en worden voortdurend gevalideerd aan de hand van praktijkonderzoek.

De risicoanalyse in FunderMaps richt zich met name op vier hoofdthema’s: droogstand (paalrot), ontwateringsdiepte (optrekkend vocht), bacteriële aantasting van houten palen (ook wel ‘palenpest’ genoemd), en negatieve kleef bij paalfunderingen. Droogstand ontstaat wanneer de grondwaterstand langdurig onder de bovenkant van houten palen komt te liggen, waardoor schimmels de fundering aantasten. Dit proces kan jaren duren, maar resulteert uiteindelijk in afname van draagkracht en verzakkingen. Bij ondiep gefundeerde panden vormt juist een té hoge grondwaterstand een probleem: vocht kruipt omhoog in muren en vloeren, wat leidt tot schimmelvorming en gezondheidsproblemen.

In bepaalde regio’s, zoals Amsterdam, Gouda en de Zaanstreek, komt daarnaast veel bacteriële aantasting voor. Vooral grenenhouten palen — tot in de jaren '60 veel toegepast — zijn hier gevoelig voor. Anders dan schimmels, kunnen bacteriën ook zonder zuurstof overleven. Dat maakt dit type schade moeilijk te detecteren en nog lastiger te voorspellen.

Een ander fenomeen is negatieve kleef. Dit ontstaat wanneer de bodem rond funderingspalen sneller zakt dan de palen zelf, bijvoorbeeld door ophoging van wegen of natuurlijke bodemdaling. Hierdoor ontstaat extra wrijving en wordt de fundering zwaarder belast dan waarvoor deze oorspronkelijk is ontworpen.

Wat de situatie extra complex maakt, is dat funderingsrisico’s zich niet netjes per pand beperken, maar vaak per bouwkundige eenheid of straatbeeld verspreid zijn. Als één pand funderingsschade toont, is de kans groot dat naastgelegen panden binnen dezelfde bouwstroom ook risico lopen. FunderMaps houdt daarom niet alleen rekening met individuele panddata, maar werkt met afgeleide informatie op basis van bouwkundige eenheden en regionale patronen.

Voor veel gemeenten, provincies en financiële instellingen is het cruciaal om deze risico’s vroegtijdig te signaleren. Om die reden werkt FunderMaps ook aan kaarten met cumulatieve risico-informatie, die in de nabije toekomst beschikbaar komen op wijk- en buurtniveau. Daarnaast wordt gewerkt aan een kaart met indicatieve herstelkosten per pand, zodat betrokken partijen vroegtijdig kunnen anticiperen op noodzakelijke maatregelen.

Dankzij de combinatie van velddata, archiefonderzoek en slimme modellering is het mogelijk om voor elk pand in Nederland een funderingsspecifiek risicoprofiel op te stellen. Daarmee dragen de analyses van FunderMaps bij aan het vergroten van bewustzijn, het verbeteren van beleidskeuzes en het stimuleren van tijdig funderingsherstel. Wat ooit als lokaal probleem werd gezien, blijkt inmiddels een nationaal vraagstuk van grote maatschappelijke impact.